Acupunctuur en de ziekte van Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is een ongeneeslijke hersenziekte,[….].
dat stelt de beginpagina van www.LevenMetAlzheimer.nl

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Dementie is een hersenaandoening waarbij steeds meer zenuwcellen in de hersenen en/of verbindingen tussen de zenuwcellen verloren gaan. De symptomen van Alzheimer lijken in eerste instantie op ‘gewone onschuldige’ ouderdomsverschijnselen, maar dementie is zeker geen ouderdomsverschijnsel. Het geheugenverlies is veel heviger en progressiever van aard.

De geheugenstoornissen treden vaak op in combinatie met één of meerdere van de volgende stoornissen:

• Problemen met de taal (niet op woorden kunnen komen, woorden niet begrijpen, een gesprek niet kunnen volgen)
• Verstoord dag- en nachtritme
• Verminderende zelfzorg (niet wassen, niet genoeg eten of te veel eten, moeite hebben met aankleden)
• Stemmingswisselingen, snel boos, wantrouwig zijn, in zichzelf gekeerd zijn, zich zonder gevoel voor gêne gedragen.

Diagnose en behandelmogelijkheden reguliere geneeskunde

Het stellen van de diagnose ‘ziekte van Alzheimer’ is een diagnose-bij-uitsluiting: als alle mogelijke bekende oorzaken van dementie uitgesloten zijn, dan wordt meestal aangenomen dat het waarschijnlijk om dementie van het Alzheimer-type gaat. De definitieve diagnose ‘ziekte van Alzheimer’ kan pas vastgesteld worden door de hersenen te onderzoeken na overlijden.

Huidige mogelijkheden

Voor de ziekte van Alzheimer is nog geen behandeling gevonden die de ziekte kan voorkomen of stopzetten. De behandeling in de reguliere geneeskunde richt zich op het vertragen van het ziekteverloop en het bestrijden van de symptomen (zoals gedragsstoornissen).

Hiervoor worden bepaalde standaard medicijnen voorgeschreven:

• Rivastigmine (Exelon) en galantamine (Reminyl) gaan de verslechtering van het geheugen tegen en zijn bedoeld voor mensen die aan een lichte vorm van dementie lijden. Nadeel van deze medicijnen kan zijn dat bij sommige patiënten bijwerkingen als misselijkheid, diarree en vermoeidheid optreden.
• Memantine (Ebixa) tracht de signaaloverdracht tussen de hersencellen te verbeteren. Dit is een categorie medicijnen dat wordt gebruikt om probleemgedrag, zoals onrust of agressie te bestrijden. Patiënten in een gevorderd stadium van de ziekte van Alzheimer kunnen memantine voorgeschreven krijgen. Bijwerkingen van Memantine kunnen zijn: duizeligheid, obstipatie, psychische overgevoeligheid, hoofdpijn en slaperigheid.

Deze medicijnen genezen echter niet de beschadiging van de hersenen. De effecten van de medicijnen zijn tevens per persoon verschillend en zijn niet te voorspellen. Hoe eerder de diagnose dementie gesteld wordt, des te beter kunnen deze medicijnen het ziekteproces vertragen.

Daarnaast wordt geadviseerd om zoveel mogelijk te bewegen, gezond te eten en niet te roken of alchohol te drinken.

De tot nu toe beperkte reguliere behandelmethoden, per patiënt wisselende behandelresultaten en de bijwerkingen van de standaard medicijnen uit de reguliere geneeskunde, maakt het voor veel patiënten en hun nabije omgeving de moeite waard om de behandelmogelijkheden van de Chinese Geneeskunde te onderzoeken. Wat is de visie van de Chinese Geneeskunde op de Ziekte van Alzheimer en kan de Chinese Geneeskunde daadwerkelijk iets betekenen voor deze patiënten?

Visie Chinese Geneeskunde

De kracht van de Chinese Geneeskunde is dat het kijkt naar de disharmonie van Qi (energie / levenskracht’). Hierdoor kan ziekte voorkomen worden (preventie) en kunnen degeneratieve processen tot staan gebracht worden. En juist het tot een halt houden van het degeneratieve proces in de hersenen is uitermate belangrijk bij de ziekte van Alzheimer.

De Chinese Geneeskunde kent de ziekte van Alzheimer echter niet als diagnose, maar zal kijken welke onbalansen de patiënt heeft. De Chinese Geneeskunde kijkt naar de symptomen én het totaalbeeld van de patiënt om deze onbalans vast te stellen en behandelt de patiënt op basis van deze diagnose.

De ziekte van Alzheimer in de Chinese Geneeskunde is niet bij iedere patiënt te herleiden tot dezelfde Chinees Geneeskundige diagnose. Hierdoor is er tevens geen standaard ‘Alzheimer-behandeling’.
De patiënt zal een behandeling ‘op maat’ krijgen van zijn acupuncturist.

Voorbeelden Chinees Geneeskundige diagnoses

Naast problemen met het korte termijn geheugen kan het bijvoorbeeld zijn dat de patiënt een wat zwaar gevoel in zijn/haar hoofd heeft, niet duidelijk ziet, onsamenhangend spreekt, mentaal zich wat depressief voelt, wat slijmen voelt in zijn/haar keel, een wat beklemmend gevoel op zijn/haar borst heeft, snel koud, dat de tong een dik plakkerig beslag laat zien en gezwollen is. Deze symptomen en tekenen samen wijst op wat de Chinese Geneeskunde ‘Flegma benevelt de Shen’ noemt en dit syndroom kan behandeld worden met acupunctuur en kruiden. De “vage” klachten zou door de westerse Geneeskunde (en waarschijnlijk door de patiënt zelf ook) niet met elkaar in verband worden gebracht.

Een andere patiënt waarbij de ziekte van Alzheimer is gediagnosticeerd, kan naast problemen met het korte termijn geheugen, Chinees gezien ‘in vuur en vlam staan’. Deze heeft het snel warm, het wordt hem/haar snel teveel omdat er teveel indrukken tegelijkertijd binnen komen, deze kunnen niet verwerkt worden.

Behandelmogelijkheden Chinese Geneeskunde

De Chinese Geneeskunde kan mogelijk iets betekenen voor deze patiënten. Met name in de beginfase van de ziekte, maar ook later zijn behandelingen bij een gecertificeerde acupuncturist aan te raden. 

Verminderen bijwerkingen medicatie

De Wereldgezondheidsorganisatie publiceerde in 2003 een uitgebreid rapport waarin de effectiviteit van acupunctuur bij diverse aandoeningen en symptomen wordt erkend. Dit rapport baseert zich op klinische onderzoeken met controlegroepen die uitgevoerd zijn voor 1998. Hierin geeft de WHO aan dat acupunctuur voor misselijkheid en hoofdpijn een bewezen effectieve behandeling is.²
Mogelijk kan acupunctuur ook de andere bijwerkingen van de medicatie voor dementie verminderen.

Onderzoek naar effect acupunctuur op Ziekte van Alzheimer

Naast het verminderen van de bijwerkingen van de voorgeschreven medicatie, indiceren diverse onderzoeken een positieve uitwerking van acupunctuur bij dementie.

In “acupuncture today” van september 2000 stond het artikel over twee afzonderlijke studies die waren gepresenteerd tijdens de eerste Wereld Conferentie over de ziekte van Alzheimer in Washington DC in juli 2000.

• Een studie van dr. Nancy Emerson Lombardo en een team van Wellesley College in Massachuestts. Zij bestudeerde 11 patiënten, waarvan er 10 de ziekte van Alzheimer hadden en 1 een vasculaire dementie. Deze patiënten werden twee keer per week behandeld met acupunctuur gedurende drie maanden. De patiënten werden onderworpen aan verschillende tests voor en na de behandeling. De onderzoekers vonden “statistisch significante verbeteringen” in depressie en angst scores van de patiënten.
• Het andere onderzoek was van Dr. Kao, die acht patiënten behandelde die gediagnosticeerd waren met een milde tot matige dementie aan de Universiteit van Hong Kong. De patiënten kregen een zeven-daagse behandeling cyclus met een drie daagse rust tussen de cyclussen voor een totaal van 30 dagen. Ook deze patiënten hadden een significante verbetering op verbale oriëntatie en motorische coördinatie en een hogere totale MMSE scores.

In het artikel stond dat, hoewel deze studies niet als bewijs konden worden gesteld (te weinig patiënten, geen controle groep en niet alle patiënten reageerde op de behandeling), de studies veelbelovende resultaten hadden laten zien.

Recenter onderzoek, gepubliceerd op 20 augustus 2012, bevestigt dat acupunctuurbehandelingen de geheugencentra in de hersenen activeren en hierdoor positieve effecten kan hebben op patiënten met de ziekte van Alzheimer en patiënten met een lichte cognitieve stoornis.

Onderzoekers toonden met behulp van een MRI scanner aan dat stimulatie van specifieke acupunctuurpunten (Le3 Taichong en Did 4 Hegu) de regios van de grote hersenen activeert die verantwoordelijk zijn voor het geheugen en cognitie.³

Onderzoek naar effect laseracupunctuurbehandelingen

Joke Nijenhuis heeft voor haar afstudeerscriptie in 2011 onderzoek gedaan naar de mogelijke werking en resultaten van vier (laser)acupunctuurbehandelingen op een Alzheimerpatiënt.⁵

De patiënt is een man van 81 jaar, waarbij drie jaar geleden Alzheimer is gediagnosticeerd. Voorafgaand aan het behandeltraject is er met een infrarood camera, die de warmte die de patiënt uitstraalt vastlegt, een totale bodyscan genomen. Tevens is er een observatie (Observatielijst voor vroege symptomen van dementie (OLD)) en vragenlijst (MMSE) ingevuld.

Het behandeltraject bestaat uit eén keer per week, gedurende vier weken, een laseracupunctuurbehandeling van telkens dezelfde acupunctuurpunten.

Eén week na de vierde behandeling zijn opnieuw infrarood foto’s van het totale lichaam genomen en is dezelfde observatie- en vragenlijst ingevuld.

Vergelijk van de infrarood foto van het hoofd van voor de behandeling met de foto van na de vier behandelingen toonde een opmerkelijke verbetering in de doorbloeding van de hersenen.

De resultaten van de tweede en laatste observatie- en vragenlijst waren tevens verbeterd.

Tevens is het de naasten van de patiënt (familie en zorgdames) opgevallen dat de patiënt gesprekken met een groep beter kan volgen. Hij vraagt nu vaak waar het gesprek over gaat en probeert actief mee te doen met de gesprekken. Ook heeft de patiënt na de tweede, na de derde en na de vierde behandeling vertelt dat alles op een of andere manier helderder was. Hij zag de tv helderder, de kamer thuis was helderder en het leek wel lichter in zijn hoofd.

Conclusie

Is acupunctuur een effectieve behandeling voor de ziekte van Alzheimer? Deze vraag behoeft verder onderzoek.
Duidelijk is wel dat acupunctuur een serieus te overwegen aanvulling is op de reguliere behandeling van (vroege) Alzheimer.

Meer informatie?

• Bezoek de website van Alzheimer Nederland
• Bezoek de website van de Internationale Stichting Alzheimer Onderzoek (ISAO)
• Bezoek de website van de praktijk van Joke Nijenhuis: Health Balancingpraktijk ZangFu

Bronnen
1. website LevenMetAlzheimer.nl: Feiten en Cijfers
2. Acupuncture: Review and Analysis of Reports on Controlled Clinical Trials (2003; 87 pages) of lees het artikel Wereldgezondheidsorganisatie erkent de werking van acupunctuur voor de Nederlandse samenvatting van dit rapport.
3. Effect of Acupuncture in Mild Cognitive Impairment and Alzheimer Disease: A Functional MRI Study
4. Ingekorte definitie CD-10 F06.7
5. De infrarood foto’s van de patiënt zijn gemaakt met de Thermo Body Scan van en in de acupunctuurkliniek Rangkuti in Koog aan de Zaan. Het onderzoek is uitgevoerd onder leiding van Prof. Sofyan Rangkuti.

Andere geraadpleegde bronnen:
Alzheimer Nederland
Internationale stichting Alzheimer onderzoek
De Grondslagen van de Chinese Geneeskunde, Giovanni Maciocia
Acupuncture Visible Holism, Bai Xinghua
Basisboek Chinese Geneeswijzen, Harriet Beinfield & Efrem Korngold