Menstruatiecyclus en verminderde vruchtbaarheid

Zwanger worden gaat helaas niet bij iedereen vanzelf. De laatste jaren is het aantal koppels met vruchtbaarheidsproblemen dramatisch gestegen. Recente cijfers laten zien dat 1 op de 6 paren problemen heeft met zwanger worden en dat ruim 1 op de 39 babies in Nederland reeds het resultaat is van IVF/ICSI. Tevens krijgt 1 op de 4 vrouwen in Nederland in haar leven te maken met een miskraam.

Gezonde cyclus basis succesvolle zwangerschap

Een cruciale gedachte in de gynaecologie van de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) is dat je eerst moet zorgen voor een goede voedingsbodem, alvorens er een sterk plantje kan groeien. Net zoals elke architect veel zorg zal besteden aan een goede fundering alvorens een huis te bouwen, zo beschouwt de TCG een gezonde cyclus als de basis voor een succesvolle zwangerschap.

In het Chinees kennen wij het gezegde ‘Tiao Jing Zhong Zi’, wat zoveel betekent als ‘reguleer de cyclus om zaad te planten’.

In dit artikel bespreken we de menstruatiecyclus, de visie van de TCG op de cyclus en de rol die de Basal Body Temperatuurcurve speelt in de TCG behandeling.

Menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus duurt gemiddeld 25 tot 35 dagen en wordt door de westerse geneeskunde verdeeld in twee fasen: de folliculaire fase en de luteale fase (zie ook figuur 1). De folliculaire fase begint de dag van de menstruatie; de luteale fase begint direct na de eisprong.
Diverse hormonen spelen een rol bij de menstruatiecyclus. Oestrogeen zorgt voor de groei (‘proliferatie’) van het baarmoederslijmvlies (endometrium) om innesteling van een embryo mogelijk te maken. Deze fase wordt dan ook wel proliferatieve fase genoemd.
Na de eisprong wordt er progesteron geproduceerd. Dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies intact blijft, secreet afgeeft en klaar is voor innesteling. Deze fase wordt ook de secretoire fase genoemd.

Wordt de eicel bevrucht en nestelt zij zich in, dan zal het corpus luteum progesteron blijven produceren. Als er geen innesteling is, gaat het corpus luteum ten onder en stopt de productie van progesteron.

Figuur 1: de twee fasen, de BBT, hormonale niveaus, de cyclus van de eierstokken en van de baarmoeder
(Bron figuur: variatie op Engelstalige afbeelding van gebruiker Isometrik op Wikipedia)

In een gezonde cyclus hoort de basale lichaamstemperatuur (BBT) in de folliculaire fase vrij laag te zijn (gemiddeld 36.4 a 36.5). Vanaf de ovulatie maakt de temperatuur onder invloed van de progesteronproductie een stijging van gemiddeld 0,3-0,5. De hoogte en de manier van stijgen geven veel informatie over de hormoonbalans. Daarom is het bijhouden van een BBT een veelgebruikte methode om mogelijke oorzaken voor verminderde vruchtbaarheid beter in beeld te kunnen brengen. Bovendien geeft een BBT ook een goed zicht op de meest vruchtbare periode in de cyclus.

Definitie basale lichaamstemperatuur

De basale lichaamstemperatuur of BBT (afkorting van de Engelse naam “Basal Body Temperature) is de lichaamstemperatuur in rust. De BBT wordt, direct na het ontwaken én voor fysieke inspanningen, rectaal gemeten.

Traditionele Chinese Geneeskunde

De Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) kent een lange geschiedenis in de diagnose en behandeling van verminderde vruchtbaarheid. Zo wordt er bijvoorbeeld in de klassieke tekst Jin Gui Yao Lüe (Essential Prescriptions of the Golden Cabinet, 206 v. Chr. – 220 n.Chr), al gesproken over de behandeling van infertiliteit als gevolg van ‘Koude in de buik’. Daar werd al een eerste kruidenformule (Wen Jing Tang) genoemd die –zoals uit moderne studies blijkt- een positief effect heeft op de hormoonbalans. Uit onderzoek blijkt dat Wen Jing Tang de productie van progesteron verhoogt¹.

Menstruatiecyclus: visie TCG

De TCG verdeelt de menstruatiecyclus in 4 fasen, waarbij de eerste helft (de folliculaire fase) gedomineerd wordt door Yin en de tweede helft (de luteale fase) door Yang. Een goede TCG-therapeut zal vruchtbaarheidsproblemen altijd volgens de verschillende fasen van de cyclus behandelen, en zich bij zijn acupunctuurpuntkeuze laten leiden door de fase van de cyclus waar de patiënte op dat moment in zit, op die manier komt de behandeling namelijk veel specifieker aan op het hormoonstelsel.

Ter optimale voorbereiding op een IVF/ICSI-traject wordt vanuit de TCG meestal een minimale behandeltijd van 3 maanden geadviseerd. Deze tijd is nodig om voldoende Yin en Bloed op te bouwen om de eicelkwaliteit en de kwaliteit van het baarmoederslijmvlies te verbeteren (optimale folliculaire fase) en te zorgen dat er voldoende Yang en doorstroom is in de baarmoeder (optimale luteale fase).

Yin en Yang

De Chinese karakters voor “Yin” en “Yang” representeren de schaduw- en zonzijde van een heuvel.

YIN: Dit teken is opgebouwd uit de tekens voor “heuvel” en “wolk”.

YANG: Dit teken is opgebouwd uit de tekens voor “heuvel”, “zon boven de horizon” en “lichtstralen”.

Yin	Yang
Donker	Licht
Maan	Zon
Schaduw	Helderheid
Rust	Activiteit

In de Chinese filosofie vertegenwoordigen Yin en Yang tegengestelde en tegelijkertijd aanvullende kwaliteiten (schaduw en zon, donker en licht). Yin en Yang zijn terug te vinden in alle aspecten van het leven.

Toegepast op het functioneren van het lichaam vertaalt Yin zich als ‘voedend’, ‘koelend’, ‘bevochtigend’, en Yang als ‘verwarmend’, ‘bewegend’.

De filosofie van Yin en Yang is diepgaander en omvat meer aspecten dan bovenstaande beschrijving, maar voor dit artikel volstaat bovenstaande beschrijving.

Basal Body Temperatuurcurve en de TCG behandeling

Het bestuderen van de Basal Body Temperatuurcurve (BBT-curve) vormt een goed hulpmiddel om de TCG-diagnose en -behandeling te fine-tunen. In de Westerse Geneeskunde wordt er vooral gekeken of er 2 fasen zichtbaar zijn qua temperatuur, maar voor een TCG-therapeut met een gynaecologie-specialisatie geeft een BBT-curve veel meer informatie.

In de Chinese Geneeskunde representeert ieder orgaan het fysieke, tastbare orgaan én de daaraan gerelateerde biochemische processen. Wanneer er verwezen wordt naar het orgaan bekeken vanuit de Chinese Geneeskunde, zal deze met een hoofdletter aangeduid worden. Overige concepten uit de Chinese Geneeskunde worden tevens met een hoofdletter aangeduid.

Voorbeelden van interpretaties Basal Body Temperatuurcurve (BBT-curve)
	De algehele temperatuur van deze curve is te laag. Daarbij zien we ook een te langzame stijging van de temperatuur na de ovulatie. In TCG-termen betekent dit dat de Yange energie van zowel de Nieren als de Milt onvoldoende is om een implantatie te ondersteunen. Verwarmende kruiden, moxatherapie en voedingsadvies met verwarmende voeding is hier aangewezen.

	De algehele temperatuur van deze curve is te hoog, waarbij de Yinne fase ook nog eens te kort is. Dit betekent in TCG-termen dat er een tekort aan Yinne energie is met een schijnbaar teveel aan Yange energie (vals Yang). Dit trekt de ovulatie naar voren. Het probleem is echter dat –ondanks dat er wel een eisprong is- de kwaliteit van het eitje te laag is voor een gezonde zwangerschap, dit betekent óf geen bevruchting, óf een vroege miskraam ten gevolge van genetische defecten.

	De temperatuur van deze curve is te onstabiel, met name in de luteale fase. Dit kán wijzen op een overactiviteit van de schildklier. Een TCG-gynaecologie-specialist zal dit BBT-beeld interpreteren als een hyperactiviteit van de Hart- en Lever-energie, waardoor er teveel onrust in de baarmoeder is voor implantatie. Acupunctuur, kruiden en lifestyle-advies kunnen hier een groot verschil maken.

Over de auteur: Martine Cornelissen

Martine Cornelissen (1971) is Acupuncturiste en Herbaliste, gespecialiseerd in gynaecologische aandoeningen, en specifiek de behandeling van fertiliteitproblemen. Ze voert een succesvolle praktijk voor vrouwen in Amsterdam.

Nadat Martine haar studie aan de Universiteit van Gent (België) in de Oosterse Talen & Culturen (Sinologie) had voltooid, vertrok zij met een studiebeurs naar China, waar zij twee jaar aan de Fudan Universiteit in Shanghai studeerde. Bij terugkomst startte zij met de opleiding Acupunctuur aan de Academie voor Chinese Geneeswijze Qing-Bai, welke zij Cum Laude afsloot. Twee jaar daarna behaalde zij het diploma tot Herbaliste en verkreeg de prijs voor Beste Scriptie (Onderwerp: 'Enhance IVF by Traditional Chinese Medicine'). Tijdens haar jaren van studie verbleef zij van mei tot oktober steeds in Beijing en Shanghai, waar ze stage liep en intensief lessen volgde in de Gynaecologie. Nog steeds gaat zij regelmatig terug naar China om zich bij te scholen. Daarnaast is Martine getraind door Dr. Trevor Wing in The Women’s Natural Health Practice in Londen, waar zij de TCM-gynaecologie-opleiding afsloot met hoogste onderscheiding (91%). Ook heeft zij de Gynaecologie-opleiding van prof. Yuning Wu in Duitsland (Universitat Witten) afgerond.

Een belangrijk uitgangspunt in haar werk is vrouwen helpen zich bewust te worden van hun patronen en hen handvaten te reiken om hun leven en gezondheid weer in balans te brengen. Naast haar bezigheden als therapeute is zij als docente verbonden aan Academie Qing Bai, waar ze met name de Gynaecologie-nascholingen en acupunctuur doceert. Ze is tevens een aantal jaren hoofddocente geweest van de acupunctuuropleiding.

Bron
1. Unkei-to for correcting luteal phase defects. Ushiroyama T, Ikeda A, Higashio S, Hosotani T, Yamashita H, Yamashita Y, Suzuki Y, Ueki M. The Journal of Reproductive Medicine [2003, 48(9):729-734]

Vond je dit artikel interessant?

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang informatie over acupunctuur & Chinese Geneeskunde

We respecteren jouw privacy en gebruiken jouw e-mailadres alleen om je informatie en updates te sturen. Afmelden kan op ieder moment.

Kwaliteitsinformatie over acupunctuur & Chinese Geneeskunde